Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/julhet de 2014
Junh de 2014 | Aost de 2014 |
Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.
Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.
- Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
- Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.
Calendièr per julhet de 2014
Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de julhet de 2014 :
1èr de julhet de 2014 veire/modificar |
2 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
3 de julhet de 2014 veire/modificar![]() Lo pan es l'aliment de basa de fòrça societats. Es fabricat a partir de farina, de sal e d'aiga. Quand s'apond de levat o levadura, la pasta del pan es somesa a un conflament degut a la fermentacion. Lo pan es atal una mossa solida. La farina ven principalament de cerealas : blat e segal. S'i pòt apondre, en quantitat moderada, d'autras farinas : òrdi, milh, castanha, notz… Las cerealas panificablas se caracterizan amb la preséncia de glutèn, amassament de proteïnas de proprietats elasticas, que permeton d'empresonar las bullas de dioxid de carbòni produchas par la fermentacion que permet la levada de la pasta, (« pasta levada »), e crear la mica. |
4 de julhet de 2014 veire/modificar![]() La vida extraterrèstra es tota mèna de vida qu'es pas originária de la Tèrra. Es lo tèma d'estudi de l'astrobiologia, e la seuna existéncia encara es ipotetica. Existís cap de pròvas de vida extraterrèstra que sián largament acceptadas per la comunautat scientifica. Fòrça scientífics creson que s'existís la vida extraterrèstra, poiriá venir de biais independent de diferents punts de l'univèrs. Una teoria alternativa es la panspermia, que suggerís que la vida poirá aver aparegut en un sol punt e aprèp s'espendiguèt per las planetas abitablas. Aquelas doas ipotèsis s'exclusisson pas. L'estudi de la vida extratèrrestra se nomena astrobiologia, exobiologia o xenobiologia. Foguèt supausat que las formas de vida extraterrèstra que van de creaturas intelligentas fins a de formas de vida a l'escala bacteriana. Foguèt suggerit que qualques luòcs poirian aver tengut o contunhan aver de formas de vida, coma la Mart, satellits naturals de Jupitèr o Saturne (per exemple, Euròpa, Encelad o Titan, e mai recentament Gliese 581c, l'unica planeta extrasolara coneguda que se tròba dins la zòna abitable de la seuna estela, e que se prediguèt qu'a aiga liquida). |
5 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
6 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
7 de junh de 2014 veire/modificar![]() |
8 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
9 de julhet de 2014 veire/modificar![]() La fisica es la sciéncia naturala qu'estudia lei proprietats fondamentalas de la matèria e de l'espaci temps. Son nom vèn d'un mòt grèc liat a l'explicacion e a la significacion dei causas de la natura. Vengut fòrça rar après la fin de l'Empèri Roman, lo mòt « fisica » venguèt tornarmai popular a partir dau sègle XVII per designar la sciéncia novèla pertocant lo movement dei còrs e dei proprietats dei materiaus. Aquela sciéncia se desvolopa gràcias a l'utilizacion d'un metòde scientific per desvolopar de modèls validats o non per la realizacion d'experiéncias. La fisica es donc un dei domenis scientifics modèrns pus vièlh de l'Istòria umana. Au començament dau sègle XXI, èra devesida entre divèrsei teorias centralas (relativitat, mecanica quantica...) e disciplinas especializadas (fisica dei particulas, fisica atomica, optica...). Pasmens, per mescla ambé d'autrei disciplinas scientificas, la fisica a tanben donat naissança a de camps interdisciplinaris grands coma la quimia fisica o la biofisica. Gràcias a sei relacions ambé d'autrei disciplinas scientificas, la fisica a tanben un nombre grand d'aplicacions tecnologicas dins la vida quotidiana. |
10 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
11 de julhet de 2014 veire/modificar![]() L'Algarve es una region administrative situada al sud del Portugal continental. La vila de Faro n'es la capitala administrativa. S'agís d'una de las regions touristicas estivalas mai importantas de Portugal e d'Euròpa, mercé a las plajas e son patrimòni istoric. Situada al tèrme sud oèst d'Euròpa, bordada al sud e a l'oèst per l'ocean Atlantic, l'Algarve parteja sa frontièra a l'èst amb Andalosia qu'es separada pel flum Guadiana; au nòrd, avesina la ragion d'Alentejo. La region regropa setze municipalitats e compren lo districte de Faro. Amb sa superficia de 4 988,56 km2, l'Algarve es la mai pichona de las regions creadas per la Comissão de Coordenação e Desenvolvimento Regional, « Comission de Coordinacion e del Desvolopament Ragional », (CCDR) de Portugal. |
12 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
13 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
14 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
15 de julhet de 2014 veire/modificar![]() La Guèrra de Cent Ans foguèt lo conflicte que se debanèt entre lei reiaumes de França e d'Anglatèrra, cada país recebent l'ajuda de divèrseis aliats coma Borgonha, de 1337 a 1453. Lei rasons d'aquela guèrra son situadas dins la rivalitat entre lei rèis dei dos país, especialament per lo contraròtle de fèus de França (Guiana, Flandra...). L'element entraïnador foguèt la succession dau rèi Carles IV de França mòrt en 1328. En 1337, lo rèi anglés Edoard III contestèt la legitimat dau rèi Felip VI e se proclamèt rèi de França. Lo debanament de la guèrra, que foguèt copada per de trèvas nombrosas, es devesida en quatre etapas principalas. Inicialament, leis Anglés capitèron de conquistar una partida de França après la captura dau rèi Joan II en 1356 a Peitieus. La situacion francesa se melhorèt pendent lo rèi de Carles V que poguèt reconquistar la màger part de son reiaume en 1380. Après una trèva, lo conflicte acomencèt tornarmai en 1415 enterin que França èra a faciar una guèrra civila entre son aristocràcia. Venceires, leis Anglés aprofichèron la foliá dau rèi Carles VI per faire dau rèi Enric V l'eiretier dau tròne francés. Pasmens, en 1429, acomencèt lo redreiçament francés impulsat per Joana d'Arc. Ansin, a partir de 1430, lei Francés capitèron de replegar pauc a pauc Anglatèrra fins a conquistar totei lei territòris anglés sus lo continent levat de Calais. Aquela guèrra aguèt de consequéncias importantas, magerament au nivèu politic car permetèt una extension fòrça importanta dau domeni reaiu francés e entraïnèt la formacion dau poderós ducat de Borgonha que será la fònt d'unei guèrras a la fin dau sègle XV. La Guèrra de Cent Ans causèt tanben l'aparicion d'un sentiment nacionau fòrt en França e en Anglatèrra. |
16 de julhet de 2014 veire/modificar![]() George Washington (22 de febrièr de 1732 — 14 de decembre de 1799), foguèt lo primièr president dels Estats Units (1789 – 1797) e comandant en cap de l'armada continentala de las fòrças revolucionàrias pendant la Guèrra d'Independéncia dels Estats Units (1775–1783). Washington comencèt de ganhar de trofèus, en armant de tropas de Virgínia (Estats Units) per apiejar l'Empèri Britanic pendent la Guèrra francesa e indiana (1754–1763), un conflicte qu'el a l'amagat ajudèt a provocar. Après aver menat a la victòria nòrd-americana dins la Guèrra de Revolucion, renoncièt a las sieunas cargas militaras e tornèt a la vida de plantaire, çò que li portèt encara mai de renom. En 1787, presidiguèt la Convencion de Filadèlfia qu'esbossèt la Constitucion dels Estats Units d'America e en 1789, foguèt elegit de manièra unanima coma primièr president dels Estats Units. Los sieus dos periòdes d'administracion establiguèron fòrça politicas e tradicions qu'existisson fins a uèi. Abans la fin del sieu periòde de govèrn, Washington se retirèt dins la vida civila, en establir aital un important precedent de cambiament de govèrn pacific que serviguèt d'exemple non solament als Estats Units mas tanben dins d'autras futuras republicas. |
17 de julhet de 2014 veire/modificar |
18 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
19 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
20 de julhet de 2014 veire/modificar![]() L'apartheid foguèt una politica de segregacion raciala qu'es estat en vigor entre 1948 e 1990 en Sud-Africa e Namibia (alara jos tutèla sud-africana). Aqueste mot foguèt prononciat per lo primièr còp dins un discors de Jan Smuts, alavetz primièr Ministre de Sud-Africa. Lo tèrme significa «separacion» en afrikaans e neerlandés mas es estat adoptat per gaireben totas las lengas per exprimir una situacion de discriminacion raciala. La segregacion raciala en Sud-Africa comencèt durant lo colonialisme, mas l'oficializacion de l'apartheid comencèt après las eleccions generalas de 1948. La nòva legislacion classificava los abitants en grops racials (blancs, negres, coloured e Indians) e las zònas residencialas foguèron segregadas per de transferiments forçats de populacion. Los abitants negres foguèron despossedits de la ciutadanetat e transferits dins un dels 10 territòris tribals autonònms diches bantostans, que quatre venguèron d'estats independents. Lo govèrn segreguèt l'educacion, la santat e d'autres servicis publics, e reservèt per los blancs los de melhora qualitat e pels negres los piègers. L'apartheid encontrèt una resisténcia intèrna considerabla. Lo govèrn respondiguèt a las protèstas e rebellions en illegalizant l'oposicion, e per una fòrta repression e en empresonant los líders anti-apartheid mai significatius, coma Nelson Mandela. Las reformas promogudas dins los ans 1980 capitèron pas d'estofar l'oposicion, e en 1990 lo president Frederik Willem de Klerk comencèt las negociacions per metre fin al sistèma. En 1994 i aguèt d'eleccions multiracialas per sufragi universal que ganhèt lo Congrès Nacional African de Nelson Mandela. |
21 de julhetde 2014 veire/modificarEsmirna (en turc e oficialament: İzmir, en grèc: Σμύρνη / Smyrni, coneguda tanben dins d'autres lengas coma Smyrna e Smirne) es una vila del sud-oèst de Turquia, situada dins la region Egeà (turc: Ege Bölgesi), capitala de l'airal metropolitan (turc: büyükşehir belediyesi) e de la província d'İzmir. En 2009, la populacion de totes los districtes urbans èra de 3 276 815 abitants, que ne fa la tresena vila mai granda de Turquia, aprèl d'Istambol e Ankara.
|
22 de julhet de 2014 veire/modificar![]() La calç (var. cauç, chauç) es una matèria generalament polverosa e de color blanca, obtenguda per combustion del calcari. S'utiliza dempuèi l'Antiquitat, en particular dins la construccion. Quimicament, es un oxid de calci amb mai o mens d'oxid de magnèsi mas la designacion ordinària de «calç» pòt englobar diferents estats quimics d'aquel produit. Òm distinguís per exemple dins lo lengatge ordinari segon lors utilizacions dins la construccion :
|
23 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
24 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
25 de julhet de 2014 veire/modificarEn matematicas, e pus particularament en algèbra, un monoïde es una estructura algebrica que consistís en un ensemble provesit d'una lèi de composicion intèrna associativa e d'un element neutre. Autrament dich, es un magma associatiu e unitari.
|
26 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
27 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
28 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
29 de julhet de 2014 veire/modificar![]() |
30 de julhet de 2014 veire/modificar![]() Lo negre (var. nere, negue, nèir) es la color dels objèctes qu'emeton o reflectisson pas ges de partida de l'espèctre de lutz visibla. E mai lo negre siá de còps descrich coma acromatic, o sens tinta, se pòt en practica considerar coma una color, coma dins las expressions « gat negre » o « pintura negra ». D'efèit, quand se considèra la sintèsi sostractiva, lo negre s'obten per una mescla de pigments absorbissent cadun una longor d'onda, combinats de tal biais que las absorbisson totas ; es ben una color obtenguda per mesclatge. Pasmens, quand se considèra la sintèsi additiva (superposicion de faissèls luminoses monocromatics), lo negre es al contrari una abséncia de color. Dins l'espaci estandard RVB ("Roge-Verd-Blau"), a per compausantas (0, 0, 0). S'opausa tanben lo negre al blanc, perque lo blanc es constituit per l'ensemble de las longors d'ondas visiblas. Quand se combina las tres colors primàrias en proporcions equivalentas dins la sintèsi additiva, se va del negre al blanc en passant per totas las nuanças de gris. |
31 de julhet de 2014 veire/modificar![]() Mercuri es la planeta del Sistèma Solar pus pròcha del Solelh e la pus pichona (que Pluton es pas mai considerada coma una planeta). Fa partida de las planetas terrèstras o telluricas. A practicament pas d'atmosfèra e sa superficia es claufida de cratèrs. A pas cap de satellits naturals nimai d'anèls. Ja qu'es talament a ras del Solelh, la temperatura a la superficia pòt arribar fins a 450 °C. Probablament per encausa de son movement, aparentament rapid, a travèrs lo cèl crepuscular, los Romans la bategèron del nom del dieu del comèrci, dels viatges e messatgièr dels dieus de la mitologia romana, Mercuri, que se podiá desplaçar a una velocitat granda gràcias a sas sandalas e son casc qu'avián d'alas. | |