Jorn

Un jorn o dia es un espaci de temps que s'escor, en un luòc balhat de la Tèrra d'un axe de 360°, entre lo mement del levar del Solelh e lo de son colcar. Lo jorn evòca egalament una nocion de durada d'illuminacion e s'opausa a la nuèit. Succedís l'alba e precedís lo luscre. Sa debuta e sa durada son influenciadas per la latitud de luòc e de l'angle d'incidéncia del Solelh pendent l'annada.

Lo jorn solar mejan (simbòl: d) èra tradicionalament la basa de l'unitat de la segonda (simbòl: s), equivalent d'exprimir $1\,\mathrm {s} ={\tfrac {1}{24\cdot 60\cdot 60}}\,\mathrm {d} ={\tfrac {1}{86.400}}\,\mathrm {d}$. Dempuèi 1956, sa longor es representada per la segonda atomica, actualament d'una durada mejana de 86 400,003 segondas atomicas.

Etimologia

Jorn deriva del substantiu latin diurnum qu'es un sinonim de dies. Dins lo lengatge comun, lo mot jorn preval coma sinonim de dia, sobretot utilizat en gascon e en lengadocian occidental.

Variacion de la durada del jorn

Variacion de la durada del jorn de 1974 a 2005.

La velocitat a la quala la Tèrra vira sus son axe es pas constanta, mas demesís generalament plan lentament, a causa de l'accion de las marèas de la Luna e del Solelh. Los jorns s'alongan donc e l'aumentacion es a l'entorn d'1,7 millisegondas per sègle (una mejana calculada sus las 2 700 darrièras annadas). Mai o mens 620 milions d'annadas, un periòde de 24 oras durava pas que 21,9 oras; i aviá alara 400 jorns per an.

Jorns astronomics

Jorn sideral

La planeta posicionada en posicion 1 met un jorn sideral per arribar en posicion 2 e un jorn solar per arribar en posicion 3.

Un jorn sideral (lit. 'temps d'estela') es l'interval de temps entreprés per la Tèrra per efectuar dos passatges consecutius d'una meteissa estela respècte a un meridian terrèstre determinat (punt vernal). La durada d'aquel periòde es de 23 oras, 56 minutas e 4,091 segondas qu'equival a 86 164,09 segondas.

Jorn solar

Un jorn solar es l'interval de temps de rotacion de la Tèrra a l'entorn del Solelh d'una valor de 360°. La Tèrra orbita a l'entorn del Solelh e pendent una jornada cor mai o mens 1 gra (360 / 365.25 ≅ 1 gra/jorn). Doncas en 24 oras la direccion de cap al Solelh cambi de mai o mens 1 gra. Aital, la Tèrra deu efectuar una rotacion de mai o mens 361 gras per que lo Solelh aja corrut 360 gras dins lo cèl.

Jorn juridic

Un jorn civil designa un periòde de circa 24 oras del calendari de l'annada civila, e mai los jorns obrants e feriats, anant del 1r de genièr fins al 31 de decembre, valent a dire 365,25 jorns per an e sèt jorns per setmana. Tèrme emplegat en dreit del trabalh a partir del sègle xix fa partida dels tres tipes de jorns a respectar per emplenar de formalitats.

Ligams extèrnes

• Institut de Mecanica Celèsta e de Calcul de las Efemeridas (IMCCE).Formularis de calcul d'efemeridas (en fr, en).

Nòtas e referéncias

• Wikidata: Q573
• Multimedia: Day